Con carácter xeral o recoñecemento do dereito á asistencia sanitaria pública efectúase mediante diferentes procedementos administrativos, segundo o grupo de que se trate, pola propia evolución na extensión do aseguramento sanitario público e a influencia na normativa europea neste campo.
Por medio do Real decreto 1088/1989, do 8 de setembro, permitiuse o acceso á asistencia sanitaria pública aos/ás cidadáns/ás sen capacidade para efectuar as cotizacións á Seguridade Social. En concreto, no seu artigo primeiro recoñécelles as prestacións aos españois que teñan establecida a súa residencia en territorio nacional e carezan de recursos económicos suficientes e de protección sanitaria pública. Coa Lei orgánica 4/2000, do 11 de xaneiro, sobre dereitos e liberdades dos estranxeiros en España e a súa integración social, se permite o acceso á asistencia sanitaria aos/ás cidadáns/ás estranxeiros/as, coas características que en cada caso correspondan.
A Orde do 13 de novembro de 1989, de desenvolvemento do R.D. 1088/1989, dispón no seu artigo primeiro que lle corresponderá ao órgano competente da comunidade autónoma que xestiona a asistencia sanitaria da Seguridade Social, a tramitación do expediente de recoñecemento do dereito. Así mesmo, iguala aos maiores de 65 anos, para os efectos de prestacións, as características que corresponden ao réxime xeral da Seguridade Social respecto ao colectivo de pensionistas.
De conformidade co previsto na citada orde, cando a Administración o considere oportuno, poderá solicitar ao/á cidadán/á a documentación acreditativa de que a súa situación, de persoa sen recursos suficientes, non se modificou e continúa reunindo os requisitos necesarios para ter dereito á asistencia sanitaria por esta vía.
En consecuencia, a Consellería de Sanidade/Servizo Galego de Saúde asumen para este colectivo o papel de patronal, e a través dos departamentos territoriais tramitan a súa alta na Seguridade Social. Desde o 2007 son as unidades provinciais da tarxeta sanitaria as que mecanizan a alta no Sistema de Información Laboral Tesourería Xeral e Afiliación (SILTGA), a través da transacción ATT30. Non obstante, o recoñecemento do dereito correspóndelle ao INSS. Aínda que esta vía de acceso á asistencia foi inicialmente constituída para as persoas sen recursos económicos incluíanse, ademais, as pensións do Fondo de Acción Social (FAS) do Inserso, ata entón sen dereito á asistencia sanitaria.
Outro colectivo beneficiario é o das persoas desempregadas, que desde a entrada en vigor do Real decreto lei 1/1992, do 3 de abril, de medidas urxentes sobre o fomento do emprego e protección por desemprego, trasladou a responsabilidade da asistencia sanitaria deste colectivo aos servizos que integran o Sistema Nacional de Saúde. Desde xuño de 1992 os servizos de saúde tramitan, de oficio, a prestación da asistencia sanitaria aos/ás cidadáns/ás que esgotaron as prestacións do Inem con anterioridade ao 7 de abril de 1992. Con posterioridade a esa data e, por medio da circular 3/1999, do 21 de outubro, establécese que as persoas usuarias que tivesen esgotado o subsidio e previa presentación da documentación xustificativa, serían dados de alta no INSS como desempregados con dereito á asistencia sanitaria. Na Tesourería Xeral da Seguridade Social dábanse de alta na patronal de desempregados no código conta de cotización 997113 (CCC 997113).
O 9 de setembro de 2004, a Tesourería Xeral da Seguridade Social comunicou a eliminación do CCC convencional 997113, onde causaban alta os desempregados para os efectos de prestación de asistencia sanitaria, integrándose no CCC 997110, identificativa do dereito á prestación da asistencia sanitaria a través do Real decreto 1088/1989, como persoas sen recursos económicos suficientes, considerando que os traballadores que esgotan as prestacións por desemprego e, polo tanto, o dereito á asistencia sanitaria por este concepto, deberán solicitar a asistencia ao abeiro do devandito real decreto.
Tendo en conta que o Real decreto 1088/1989, do 8 de setembro, establece, nas súas disposicións finais, que as comunidades autónomas poderán ditar as normas necesarias de desenvolvemento, a Secretaría Xeral do Servizo Galego de Saúde emitiu a Circular 1/2005 sobre descentralización dos trámites para o acceso á asistencia sanitaria das persoas sen recursos económicos suficientes e das que se atopan en situación de desemprego.
A Consellería de Sanidade da Xunta de Galicia creou o Código 29: Asistencia Servizo Galego de Saúde. Este código pode ser ofertado a estes/as cidadáns/ás no caso de que tivesen cotizado coma titular á Seguridade Social nalgún período dos doce meses anteriores, sendo de grande importancia que se lles explique o ámbito da asistencia sanitaria no caso de que puideran incluírse nun dos réximes contemplados pola Seguridade Social.
As dúas vías contempladas na Seguridade Social para estes casos, e que dan dereito á asistencia sanitaria en todo o Estado español, son a de poñerse como beneficiario/a dun titular da Seguridade Social, co que conviva e do que dependa economicamente ou solicitar como persoa sen recursos económicos suficientes, se cumpre os requisitos
No ámbito da Comunidade Autónoma de Galicia os/as cidadáns/ás de alta no Código 29 teñen dereito á asistencia sanitaria, tanto se traballan ou non nese momento, mentres que no resto do Estado español o dereito non está garantido se constan sen dereito á asistencia sanitaria na base de datos da Seguridade Social.
Toda esta multiplicidade de normas vai en contra da eficiencia normativa e pode dar lugar a numerosas situacións irregulares que, necesariamente, teñen que ser corrixidas. Ademais o incremento na afluencia de cidadáns/ás estranxeiros/as á nosa comunidade autónoma, vén poñendo de manifesto algúns feitos como que, en ocasións, para acceder á asistencia sanitaria pública, algúns deles solicitan a tarxeta sanitaria de Galicia en lugar de acceder a través da tarxeta sanitaria europea ou formulario correspondente.
Por todo isto, é necesario desenvolver instrucións precisas para poder facer efectivo o acceso ás prestacións sanitarias por parte dos colectivos de persoas sen recursos económicos suficientes ou en situación de desemprego e evitar que este mecanismo se utilice inadecuadamente, intentando así minimizar as dificultades derivadas da limitada exixencia de requisitos para a prestación da asistencia sanitaria por parte do estado español, ao requirir unicamente a acreditación do empadroamento, postas de manifesto polos organismos comunitarios con competencias en materia de seguridade social.
En consecuencia, é en virtude das facultades que me confire a Lei 1/1983, do 22 de febreiro, normas reguladoras da Xunta e da súa Presidencia, modificada pola Lei 11/1998, do 20 de outubro e pola Lei 12/2007, do 27 de xullo
DISPOÑO:
Artigo 1. Obxecto.
O obxecto desta orde é regular e establecer o procedemento para o recoñecemento do dereito ao acceso á asistencia sanitaria por parte das persoas sen recursos económicos suficientes e das que se atopan en situación de desemprego.
Artigo 2. Persoas incluídas.
Poderán solicitar o recoñecemento do dereito á asistencia sanitaria nos centros de saúde de Atención Primaria, dependentes do Servizo Galego de Saúde:
1. As persoas sen recursos económicos suficientes que solicitan prestacións sanitarias ao amparo do Real decreto 1088/1989, de 8 de setembro, polo que se estende a cobertura de asistencia sanitaria da Seguridade Social ás persoas sen recursos económicos suficientes.
2. Os traballadores en busca de emprego na nosa comunidade, que ao rematar o seu contrato ou as prestacións económicas ao cargo da Seguridade Social, dexexen conservar a tarxeta sanitaria, na que consta o seu número de afiliación á Seguridade Social como titular (en diante, Código 29).
Consideraranse beneficiarios/as do Código 29 todas as persoas que así figuren na base de datos de tarxeta no momento da solicitude do/a titular e se comprobe que non están de alta coma titulares nese momento. Se se comprobase que algún dos/das beneficiarios/as ten nese momento un traballo temporal, poderá optar tamén polo Código 29 como titular. Terán dereito á asistencia sanitaria co mesmo ámbito de aplicación cós titulares.
Poderán incluírse como beneficiarios/as os/aos fillos/as nacidos/as con posterioridade á solicitude do Código 29 do titular, coa presentación do libro de familia ou documento que acredite o parentesco. Non obstante, se algún dos pais está de alta na Seguridade Social, en principio priorizarase a inclusión no réxime contributivo sempre que non exista outro beneficiario/a co titular do Código 29.
Para a inclusión de beneficiarios/as maiores de 18 anos, debe exixirse a presentación do libro de familia e/ou documento que acredite o parentesco e certificado conxunto de empadroamento.
Artigo 3. Requisitos para a solicitude de recoñecemento do dereito ao acceso á asistencia sanitaria.
A. Requisitos para solicitar asistencia sanitaria por carecer de recursos económicos suficientes (PSR):
1. Carecer de recursos económicos suficientes. Para estes efectos enténdense comprendidas as persoas cuxas rendas, de calquera natureza, sexan iguais ou inferiores en cómputo anual ao salario mínimo interprofesional.
2. Non ter dereito xa recoñecido ou dereito á asistencia sanitaria por calquera dos réximes da Seguridade Social.
3. Estar empadroado nun concello da Comunidade Autónoma de Galicia. Esta condición non será requisito para os menores en situacións de risco ou que estean baixo a tutela das administracións públicas nin para as estranxeiras embarazadas.
4. Residir en España, cunha antigüidade mínima de cento oitenta e tres días, se a súa idade é igual ou maior de 18 anos. Este requisito non é exixible no caso de mulleres embarazadas.
B. Requisitos para solicitar asistencia sanitaria como Código 29:
1. Ter unha idade comprendida, no momento da solicitude, entre os 18 anos e a idade oficial de xubilación.
2. Ter estado de alta como traballador en activo con dereito á asistencia sanitaria pública na Tesouraría Xeral da Seguridade Social nalgún período comprendido nos doce meses anteriores á solicitude.
3. Estar empadroado nun concello da Comunidade Autónoma de Galicia.
4. Ser demandante de emprego na Comunidade Autónoma de Galicia.
5. Ter solicitado o subsidio de emigrantes na oficina de emprego no caso dos/das emigrantes retornados/as nos doce meses anteriores á solicitude da asistencia por este código.
Artigo 4. Inicio do procedemento.
1. O procedemento para o recoñecemento do dereito poderá iniciarse de oficio ou ben á solicitude do interesado. Cando o procedemento se inicie á solicitude do interesado, ademais dos datos que se especifican neste artigo, deberá incluír na solicitude todos os documentos enumerados no apartado Documentos xustificativos do anexo.
2. No caso da solicitude da asistencia sanitaria como persoas sen recursos, de tratarse dunha unidade familiar, cada un dos membros da mesma deberá efectuar unha solicitude individual e, como consecuencia, as propostas de recoñecemento do dereito que se remitirán ao Instituto Nacional da Seguridade Social (INSS) serán tamén individualizadas.
Na solicitude, o/a interesado/a fará constar os seguintes datos:
a) Datos persoais e enderezo para efectos de notificacións.
b) Declaración de ingresos, bens ou rendas de calquera natureza que perciba, desfrute ou posúa, tanto o/a solicitante coma os/as integrantes da unidade familiar.
c) Declaración de non estar incluídos, nin de poder incluírse, en ningún dos réximes da Seguridade Social, ben sexa coma titular ou beneficiario/a, con dereito á asistencia sanitaria e carecer de calquera tipo de protección sanitaria pública.
d) Número e especificación dos membros da unidade familiar.
O/A interesado/a será responsable da veracidade e exactitude dos datos declarados.
3. Cando a solicitude non reúna os requisitos exixidos, requirirase ao/á interesado/a para que, nun prazo de dez días, emende a falta ou acompañe os documentos preceptivos. No caso de que non o fixese, teráselle por desistido da súa petición.
4. As unidades provinciais de tarxeta sanitaria poderán requirir aos/ás solicitantes calquera outro documento que sexa necesario para valorar o cumprimento dos requisitos exixidos, cando a documentación aportada se revele insuficiente para estes efectos.
5. O/A solicitante queda obrigado/a a comunicarlle á Unidade Provincial de Tarxeta Sanitaria calquera variación nos datos declarados.
Artigo 5. Procedemento de recoñecemento.
A solicitude presentarase no centro de saúde que, por razón de residencia, corresponda.
No acto de presentación, polas vías contempladas legalmente, do formulario de solicitude de asistencia sanitaria como persoa sen recursos económicos suficientes ou como Código 29, o/a cidadán/á xuntará toda a documentación requirida, que será remitida á Unidade Provincial de Tarxeta Sanitaria correspondente.
Os expedientes de solicitude de recoñecemento do dereito á asistencia sanitaria como persoa sen recursos económicos suficientes tramitaranse a través das unidades provinciais de tarxeta sanitaria, que enviarán ao INSS, cunha periodicidade mínima mensual, as propostas de recoñecemento do dereito, ao corresponderlle a esta entidade o recoñecemento ou denegación do dereito das persoas sen recursos económicos suficientes.
A Unidade Provincial de Tarxeta Sanitaria correspondente, tras a aceptación favorable da proposta por parte do Instituto Nacional de Seguridade Social (INSS), tramitará o envío da tarxeta sanitaria ao/á cidadán/á.
No caso de ser rexeitada a proposta polo INSS, arquivarase o expediente de solicitude de recoñecemento da asistencia sanitaria como persoa sen recursos, notificando a dita situación ao/á interesado/a.
No caso do Código 29, o centro de saúde terá que confirmar que o/a cidadán/á cumpre o requisito de ter cotizado con dereito á asistencia nos doce meses anteriores antes de tramitar a solicitude de tarxeta, TS1 ou facer a modificación de datos administrativos, TS4,
As unidades encargadas da recepción das solicitudes enviarán a documentación, se é o caso, á Unidade Provincial de Tarxeta Sanitaria correspondente a cada provincia.
Artigo 6. Acreditación do dereito a asistencia.
1. A acreditación do dereito a asistencia mediante a tarxeta sanitaria, so terá lugar unha vez que o INSS procedera ao recoñecemento de tal dereito. Todo iso sen menoscabo dos dereitos previstos no artigo 4.2 e 4.3 da Lei 8/2008, de saúde de Galicia, que regulan o dereito a asistencia sanitaria urxente e emerxencias.
2. A acreditación do dereito á asistencia sanitaria pública como persoa sen recursos económicos suficientes terá unha validez de tres anos.
Antes da extinción do período recoñecido, os/as cidadáns/ás poderán formular a solicitude de renovación, presentando a xustificación documental que proceda.
3. A acreditación do dereito a asistencia sanitaria pública como Código 29 terá unha validez por dous anos, prorrogable por outros dous, de xeito sucesivo, no caso de ter cotizado á Seguridade Social, con dereito a asistencia sanitaria, algún período de tempo comprendido nos dous últimos anos.
A partir desta data de validez, o/a cidadán/a, se non cotizou durante este período de dous anos, poderá solicitar a asistencia sanitaria por calquera outra vía, na que cumpra os requisitos exixidos.
Artigo 7. Controis.
En calquera momento, a Consellería de Sanidade, a través das unidades correspondentes, tanto a nivel central como provincial, poderá solicitar a documentación que acredite a permanencia das circunstancias que determinen o acceso á asistencia, así como efectuar as comprobacións que se consideren oportunas.
Artigo 8. Extinción do dereito.
O dereito a asistencia sanitaria que se regula nesta orde extinguirase cando o/a interesado/a deixe de cumprir calquera dos requisitos exixidos no artigo 3 para o seu recoñecemento, así como nos casos de falta de resposta por parte do/da interesado/a aos requirimentos efectuados pola Administración para a comprobación da permanencia das circunstancias que motivaron o recoñecemento do dereito.
Disposición adicional.
A Consellería de Sanidade, para facilitar e axilizar os trámites correspondentes á tramitación do expediente da solicitude de recoñecemento da asistencia sanitaria, poderá deseñar e dispoñer dos modelos de documentos necesarios, tales como o modelo de solicitude da asistencia e o modelo de certificado bilingüe sobre o que non procede a exportación do dereito á prestación da asistencia sanitaria.
Disposición derradeira primeira.
Facúltase a dirección xeral competente en temas de aseguramento sanitario e de tarxeta sanitaria para que estableza as instrucións necesarias para a tramitación das solicitudes presentadas, en desenvolvemento e aplicación do disposto nesta orde.
Disposición derradeira segunda.
Esta orde entrará en vigor aos 20 días da súa su publicación no Diario Oficial de Galicia.
Santiago de Compostela, 5 de setembro de 2011.
M.ª Pilar Farjas Abadía
Conselleira de Sanidade
ANEXO
Xustificación documental
– Solicitude de recoñecemento de dereito para persoas sen recursos.
Xunto coa solicitude, aportaranse os seguintes documentos xustificativos, sempre orixinais e en vigor:
a) Documentos identificativos: DNI, tarxeta de identidade de estranxeiro/a (permiso de residencia), pasaporte ou outro documento identificativo oficial do/da solicitante.
No caso dos/das estranxeiros/as, farase copia de todas as follas do pasaporte que conteñan información, incluídos os visados.
No caso de menores: libro de familia, certificado de nacemento ou, no caso de nacidos/as nun hospital, parte médico de nacemento xunto coa declaración dos pais e dos seus documentos de identidade.
Así mesmo, no caso dos/das menores sen documentos identificativos, deberase incluír o certificado de Benestar Social, informando sobre a filiación do/da menor ou calquera documento oficial que acredite que o caso está sendo revisado polos servizos sociais.
b) Certificado/volante conxunto de empadroamento nun concello da Comunidade Autónoma de Galicia no caso de ser a primeira vez que vaia ser incluído/a ou estea de baixa, por emigración, no Sistema de Información de Tarxeta Sanitaria.
c) Baixa consular do país de orixe no caso de españois retornados.
d) Acreditación documental da residencia en España, cunha antigüidade mínima de cento oitenta e tres días.
e) Número da Seguridade Social, emitido pola Tesouraría Xeral da Seguridade Social (NUSS).
f) A situación de non estar cuberto por título distinto verificarase do seguinte xeito:
– Declaración na solicitude, en todos os casos.
– De oficio mediante consulta coa base de datos da Tesouraría da Seguridade Social ou das Mutualidades Administrativas.
– No caso de solicitantes procedentes dos países da Unión Europea, do Espazo Económico Europeo e da Confederación Suíza, xunto cos de países non comunitarios cos que España ten subscrito convenio bilateral da Seguridade Social, que inclúe asistencia sanitaria, deberán presentar certificado emitido pola institución competente en materia de seguridade social do seu país de procedencia, acreditativo de que non procede a exportación do dereito á prestación da asistencia sanitaria. No caso das renovacións, non será requisito necesario a presentación deste certificado.
No caso de requirir este documento darase un prazo de dous meses para a súa obtención.
Estes documentos son imprescindibles para tramitar o expediente, excepto no caso dos/das menores en situación de risco ou baixo a garda e tutela das administracións públicas, das embarazadas ou cando, en casos de extrema necesidade, medie un informe social debidamente xustificado polos/as traballadores/as sociais.
g) Copia da declaración do imposto sobre a renda das persoas físicas (IRPF) do último exercicio, no caso de que o/a solicitante ou algún membro da unidade familiar estivese obrigado/a a presentala; ou ben certificación da Delegación de Facenda de non ter presentado declaración por ningún concepto ou autorización de consulta telemática dos datos necesarios a través da Axencia Estatal da Administración Tributaria para efectos de verificar o nivel de renda.
No caso de que na Delegación de Facenda non lles expidan estes documentos, será necesaria unha declaración xurada de que son certos os ingresos sinalados na solicitude de asistencia sanitaria, non podendo presentar os citados documentos, quedando coa obrigación de presentar o documento correspondente do ano en curso.
– Solicitude de recoñecemento de asistencia sanitaria para cidadáns con emprego temporal ou descontinuo (Código 29).
Xunto coa solicitude, aportaranse os seguintes documentos xustificativos:
a) Documentos identificativos: DNI, tarxeta de identidade de estranxeiro/a (permiso de residencia), pasaporte ou outro documento identificativo oficial do/a solicitante.
b) Certificado/volante conxunto de empadroamento nun concello da Comunidade Autónoma de Galicia, no caso de seren a primeira vez que vaia ser incluído/a ou estea de baixa, por emigración, no Sistema de Información de Tarxeta Sanitaria
c) Número da Seguridade Social, emitido pola Tesouraría Xeral da Seguridade Social (NUSS).
d) No suposto previsto no artigo 3.B.5, documentación que acredite estar tramitando o subsidio de emigrantes na oficina de emprego.
